Panagsango iti panakapukaw, panangsalaknib iti biag (Ilocano)

21st Jun 2023 | Categories: Self Determined Development

Panagsango iti panakapukaw, panangsalaknib iti biag (Ilocano) from LifeMosaic on Vimeo.

Daytoy a pabuya ket naaramid babaen iti panagtinnulong iti nagbaetan ti LifeMosaic ken adu a lider dagiti nainsigudan nga umili, agar-aramid kadagiti pabpabuya ken mangit-ited balakad manipud Africa, Asia, Latin America ken Polynesia. 

Daytoy a pabuya ti mangibaga kadagiti istorya maipanggep kadagiti peggad kadagiti kinabaknang ti aglawlaw, ti krisis iti klima, ken ti napardas a panakadadael ti nadumaduma a maris ti kultura: maysa a pakadagupan dagiti istorya ti panakapukaw a mangit-ited peggad iti panagbiag ti tao iti rabaw ti planeta.

Mangngegan tayo kadagiti nadumaduma a lideres ti nainsigudan nga umili iti sangalubongan nga aggargaraw ken agiparparang kadagiti nainsigudan a solusyon kadagitoy a krisis. Daytoy ket maysa nga awag iti amin tapno suroten da ti dalan agturong iti maysa a natibker ken naranyag a masakbayan, ken tapno agited inspirasyon para iti kolektibo a panaggaraw tapno salakniban ti biag iti lubong.

Daytoy a pabuya ket naaramid para iti nainsigudan nga umili nga agbuya, ken maysa a napateg nga rekurso para kadagiti agisursuro, agpatpataray iti innadal ti komunidad ken agororganisa kadagiti tignayan.

Manamnama nga iti panakaadal manipud iti daytoy nga impormasyon, maikkan naan-anay a kaammuan dagiti komunidad iti konteksto iti sangalubongan iti panagtalinaed, panangmintina ken panangitandudo kadagiti naisangsangayan ken natalged a kultura ken teritoryo da.

Download film here 

Download Radio version here

Watch more of LifeMosaic's films for the Philippines

This film is available in dubbed into several languages. 

Swahili, Maa, Spanish, Portuguese, Ilocano, Indonesian, English (dubbed) and English (subtitled).

Thai and Māori versions are currently being produced.

Dagiti nainsigudan nga umili nga nagaramid ti pabuya

Priscila Tapaoiwara, Tapajo, Brazil
Manipud iti Brazillian Amazon, ni Priscila ket maysa nga aktibista a nainsigudan nga umili, litratista, agararamid kadagiti materyales a pang-audio-biswal ken maysa kadagiti makikokoordina iti media para iti NGO Midia India. (@priscilatapajowara)

Nanang Sujana, Rejang, Indonesia
Ni Nanang ket maysa a naikkan pammadayaw nga agar-aramid kadagiti dokumentaryo karaman iti panagdirekta, panagaramid ti pabuya ken panag-edit kadagiti nadumaduma a pabuya maipanggep kadagiti aglawlaw, nainsigudan nga umili, karbengan pangtao ken pangkagimungan. Nagtrabaho isuna kadagiti istorya ken programa para iti BBC Natural History, Netflix, National Geographic, The Guardian, HBO, PBS, Al Jazeera, Stern TV, ken dadduma pay a dadakkel nga istasyon.
Iti agdama, aktibo isuna a makipaspaset iti Indonesia Nature Film Society (INFIS) kas maysa a board ken kangrunaan nga agar-aramid ti pabuya. (http://nanangsujana.id)

Mathias Tooko, Loita Maasai, Tanzania
Mathias ket maysa nga agararamid ti pabuya ken maysa met laeng a broadcaster ken mangiprespresenta para iti Maasai Community Radio. Nakatutok isuna iti panangibingay ti impormasyon babaen kadagiti manakem ti Maasai tapno masalakniban ti kultura ken teritoryo dagiti umili a Maasai.

Leiqui Uriana Henriquez, Waayu Siijona, Columbia
Ni Leiqui ket maysa nga agararamid kadagiti dokumentaryo a pabpabuya. Nagturpos isuna idiay Escuela Internacional de Cine y TV EICTV de San Antonio de los Baños idiay Cuba (2012). Manipud 2004, nakipaset isuna kadagiti adu a pabuya a Colombo-Venezuelan a produksiyon a kairamanan ti pabuya para iti Señal Colombia, Canal Capital, ProColombia ken Canal Caracol. 
Isuna ket maysa a field producer dagiti pabuya kas: “Pajaros de Verano (2017) ken “Regreso al Mar de mis Muertos” (2019) ken nakipaset iti maysa a panaghuwes para iti Cartagena International Film Festival iti maika 59, 60 ken 61 nga edisyon. Isuna ket agdama a mangidurduron ti kaunaan nga eskuwelaan para iti panagaramid ti pabuya para iti WaayuLab ti Colombia ken ti Waayu MUCIWA Film and Video showcase.

Konini Rongo, Maori, The Cook Islands
Ni Konini ket maysa a konserbisyonista, litratista ken agar-aramid ti pabpabuya. Maysa met lang isuna a dedikado nga tagabantay iti ansestral a dagdaga ken danum a paset ti konserbasyon  ti Kōrero O Te `Ōrau, panagsalwad kadagiti kabakiran ken seguridad iti makan.

Kynan Tegar, Dayak Iba, Indonesia
Ni Kynan Tegar ket maysa nga agtutubo a Dayak nga agararamid kadagiti pabuya manipud Sungai Utik, West Kalimantan. Nagiskwela isuna iti pagtaengan da ken agararamid ti pabpabuya. Manipud iti panagleppas na manipud pormal nga eskuwelaan para iti elementarya, intuloy na ti ayat na iti panaglitrato, panagala kadagiti bidyo, aglawlaw ken naadalem a panagadal iti kultura dagiti umili nga Iban. Nagyan isuna iti tradisyunal nga atiddog a balay tapno adalen na ti ansestral a kaammuan  manipud iti lider a ni Apay Janggut a nangidaulo iti panangsalaknib iti komunidad laban kadagiti iligal a panagtrostroso.

Rupa Flores, Peru
Maysa nga independiente a litratista manipud Lima, a nakatalmeg iti panagaramid iti maikarga iti audio-biswal para iti panangipataray kadagiti pangkultural nga aktibidad ken okasyon. Makitrabtrabaho isuna iti Feria Peru Independiente, Proyecto AMIL, Techitos Legales ken Diez Talentos a maysa nga eskuwelaan a pangteatro. Adda ti naisangsangayan nga interes ni Rupa iti panangibingay kadagiti nainsigudan nga kultura ken dagiti riyalidad babaen iti bukod a panangimanehar a proyekto para ti potograpiya a mangikonkonekta kadagiti kolektibo a proseso iti pangitandudo iti kolektibo a karbengan ken karbengan pangtao, kas met lang dagiti proyekto para iti transpormasyon a pangkagimungan a pinadur-as dagiti organisasyon a pangmasa ken dagiti nainsigudan nga umili.
Portfolio: https://rupachay.tumblr.com/ 

Luis Enrique Becerra Velarde, Peru
Ni Luis ket maysa a litratista a pangdokumentaryo manipud Lima, nakaturpos iti Bachelor’s Degree in Journalism idiay Pontificia Universidad Catolica del Peru. Kameng isuna ti kolektibo nga FAC-fotografxs autocovocadxs. Dagiti trabaho na ket nakaturong iti nagbaetan ti karbengan a pangtao, migrasyon, gender, tawid a pangkultura, identidad, ken teritoryo.

Dagiti nagsao a lideres dagiti nainsigudan nga umili

Tania Pariona, QUECHUA, Peru
Ni Tania ket maysa a lider ti Quechua, maysa a social worker, politiko ken aktibista iti karbengan a pangtao manipud Cayara idiay Abagatan a Peru a nangibagi ti Departamento ti Ayacucho idiay Kongreso ti Republika ti Peru. Kas maysa nga aktibista, agtrabtrabaho isuna para iti panangitakder iti pangkagimungan a panagpapadapada para kadagiti nainsigudan nga umili, agtutubo ken babbai. Maysa isuna nga kameng ti Chirapaq ken makipaspaset iti Continental Network para iti Nainsigudan a Babbai ti Amerika.

Adelaida Vagrieken, WAYUU, Colombia
Maysa a lider a Waayu manipud iti Patsualii a komunidad. Indauluan na ti panangdepensa kadagiti kadanuman ti teritoryo a Waayu, nangsalaknib para kadagiti karayan Bruno ken Rancheria ken kontra iti eksplorasyon ti panagminas ti Cerrejon Coal mine.

Jakeline Romero Epiayu, WAYUU, Colombia
Maysa a lider a Wayuu ti Eiruku (Clan) Epeiyu. Nakipaset ni Jakeline kadagiti tignay a pangkomunidad idiay makin-abagatan ti La Guajira manipud pay ubing isuna. Maysa nga ina ti dua a babbai, kameng isuna ti tignayan a Fuerza Mujeres Wayuu a nabukel idi 2006 nga addaan panggep nga iparang dagiti panaglabsing kadagiti karbengan a pangtao ken dagiti nadumaduma nga epekto dagiti armado a risiris kadagiti komunidad ti Wayuu idiay departamento ti La Guajira idiay Colombia, kasta met lang tapno iparang dagiti epekto dagiti makadidigra nga aktibidad, dadakkel a panagminas, dagiti dam, proyekto nga enerhiya nga agtaud iti angin, ken dadduma pay kadagiti teritoryo ti Wayuu.

Dr. Teina Rongo, MĀORI, The Cook Islands
Ni Teina ket maysa kadagiti nangbukel ken tagakoordina ti NGO a Kōrero O Te `Ōrau. Supsuportaran da dagiti tradisyunal a lideres ken nainsigudan nga umili ti The Cook Islands iti panangimanehar kadagiti pangtribo a dagdaga ken baybay iti masakupan da. Itantandudo da, ipatpatungpal ken banbantayan da dagiti tradisyunal a linteg a mangkontrol kadagiti aktibidad ti tao a nakalinya iti nainsigudan nga kaammuan ken wagas ken tapno isigurado a ti sustenable a panagdur-as ket nakalinya iti panangsalwad dagiti tawid da a pangkultura ken naimbag a panag-ugugali. Addan ni Tiena ti Ph. D para iti Marine Biology.

Pipi Supeni, Dayak Benuaq, Indonesia
Ni Pipi ket maysa nga nainsigudan a lider a napasnek a mangsalsalaknib iti teritoryo ti Benuaq manipud kadagiti makadadael nga industriya ti panagminas ken dadduma pay a makadangran nga aktibidades. Iti daytoy a panggep, agororganisa isuna kadagiti babbai ken agtutubo manipud 14 a komunidad ti uppat a distrito ti East Kalimantan. Kadwa na dagiti pada na a nainsigudan a babbai, binangon da ti kolektibo a panagtignay tapno ikkan inspirasyon ken maikkan tured dagiti babbai nga agsao, bumangon ken mangidaulo iti komunidad da ken kadagiti lokal nga organisasyon (PEREMPUAN AMAN Lou Bawe).

Petrus Asuy, DAYAK BENUAQ, Indonesia
Ni Pak Asuy ket maysa a nalatak a tradisyunal a lider ti Dayak gapu iti pangidepensa na kadagiti karbengan dagiti komunidad a Dayak Benuaq ken ti ansestral a kabakiran idiay Muara Tae. Idi 2015, isuna ken dagiti kapada na a Benuaq ket nakaawat iti prestihiyoso a pammadayaw manipud United Nations Equator Price gapu iti panangidepensa , panagsalaknib, ken panangsubli kadagiti tradisyunal a kabakiran manipud kadagiti minas ti uging ken plantasyon ti palm oil.

Marisol Garcia Apagueño, KICHWA, Peru
Lider isuna dagiti umili a Kichwa ti komunidad ti Tupac Amaru iti San Martin, Peru. Isuna ti agdama a president ti Federation of Indigenous Kechwa Chazuta Amazonian Peoples (FEPIKECHA) ken sigud a lider ti Coordinator for the Development of Indigenous Peoples of Saint Martin Region (CODEPISAM). Inawit na ti boses dagiti babbai a Kichwa ken dagiti karbengan iti teritoryo dagiti kakailyan na kadagiti kongreso kas kadagiti Kongreso ti Republika ti Peru, IACHR, UNCHR, IUCN, COP26, COP27, FOSPA, ken dadduma pay. Maysa isuna nga iskolar ti 16th edition ti Expert Degree in Indigenous Peoples, Human Rights and International Cooperation ti Intercultural Indigenous University (UII) ken Carlos III University of Madrid. Itantandudo ken ipatpatungpal na ti pilosopiya ti biag ken panakidangadang a kunana a “Green Heart Resistance” iti panangsalaknib ti karbengan pangtao ken para iti aglawlaw.

Samwel Nangiria, LOITA MAASAI, Tanzania
Ni Samwel ket maysa a namintaken a tagasalaknib kadagiti dagdaga ken kultura ti Maasai. Impatakder na dagiti NGOs ken CBOs karaman ti NGOnet, Pan-African Living Cultures Alliance, Living Cultures movement, Oltolio Le Maa. Idi 2017, napadayawan isuna a kas Rural Human Rights Defender of The Year ti Tanzania ken itultuloy na nga tumakder kontra kadagiti puersado a panakapapanaw dagiti kakailyan na manipud kadagiti ansestral a dagdaga da.

Sonia Guajajara, ARARIBOIA, Brazil
Ni Sonia ket mabigbigbig nga aktibista para iti karbengan dagiti nainsigudan nga umili ken para iti aglawlaw iti sangalubongan . Limmaban isuna ken agtultuloy latta a lumablaban inggana itatta kontra iti machismo, kas maysa a babai ken peminista, ken kontra iti neoliberalismo kas maysa a sosyalista.  
Ita, kas maysa a kangrunaan a mangikokoordina ti Artikulasyon dagiti Nainsigudan nga Umili ti Brazil, ni Sonia ti maysa a dadaulo iti panaglaban kontra iti gobyerno a Bolsonaro a manangdadael kadagiti ansestral a dagdaga, kagiddan iti kabakiran ti Amazon.
Idi 2022, nabotosan isuna a kas umuna a nainsigudan nga umili a nagbalin a Federal a mammanday-linteg manipud iti estado ti Sao Paulo, Brazil.

Wrays Perez, WAMPIS, Peru
Ni Wrays Perez Ramirez ket maysa a Pamuk wenno president ti Autonomous Territorial Government ti Wampis Nation manipud 2015-2021. Nagiskuwela isuna idiay Carlos III University of Madrid (Spain), nu sadinno ket napadayawan isuna iti titulo a “University Expert in Indigenous Peoples, Human Rights, Governance and International Cooperation”. Ti atiddog a pakaistoryaan ti panagbalin na a lider ket nagrugi idi agtawen isuna iti 24 idiay Amazon Basin ti Peru. Ti kapadasan na ket binigbig ti nadumaduma nga internasyunal nga organisasyon: nagbalin isuna a kas president ti internasyunal nga unibersidad ti Latin America ken ti Caribbean (Intercultural Indigenous University of Latin America and the Caribbean) ken nagbalin met lang a kameng ti Binational Technical Team for the Development and Cross-Border Integration iti nagbaetan ti Peru ken Ecuador.

---

Related Project:

Recent stories

---

---